Maatschappelijke kosten niet verwarren met kosten schuldhulp
Kost schuldhulpverlening ons 17 miljard per jaar? Spoiler: nee
Voor inwoners van de armste wijk van Nederland (de Arnhemse wijk Immerloo) gaat Arnhem schulden overnemen en na sanering afkopen. In haar brief aan de gemeenteraad schrijft het college 'elk jaar [worden] in Nederland circa € 17 miljard euro aan kosten (...) gemaakt voor het oplossen van problematische schulden'. Dat klopt niet. Maar hoe zit het wel?
Wat kost schuldhulp?
In 2022 brachten we het rapport 'Merkbaar en Meetbaar'uit. Daarin verwijzen we (pagina 61) naar een benchmark van Divosa, die duidelijk maakt dat schuldhulp per hulpvrager (van intake tot nazorg) 8.121 euro kost. Omdat de inzet van tijd bij iedere hulpvrager weer anders is, kan je dit bedrag ook niet zomaar vermenigvuldigen met de 75.000 hulpvragers die we in 2022 hielpen.
NVVK-onderzoek 2022
Nederlandse gemeenten geven jaarlijks naar schatting 'enkele honderden miljoenen' uit aan financiële hulpverlening. Heel nauwkeurig is dit niet te becijferen, al was het alleen maar omdat de manier waarop gemeenten de hulp inrichten, onderling sterk verschilt. Dat maakt het onmogelijk om gemeentelijke begrotingsposten simpelweg bij elkaar op te tellen.
Impact kost 17 miljard
De 17 miljard is een duidelijke verschrijving van de opstellers van de Arnhemse brief die het college naar de raad stuurde. Dit bedrag is in het verleden opgevoerd in het rapport 'Minder schade door schuld' van De Argumentenfabriek als 'kosten die verbonden kunnen worden aan de impact van schulden'. Wie schulden heeft, verzuimt vaker van school of werk, ontwikkelt stress, doet vaker een beroep op de GGZ of jeugdzorg en veroorzaakt daarmee een sneeuwbal aan maatschappelijke kosten. Dat die kosten richting 17 miljard gaan, daar is veel voor te zeggen. Maar het is onjuist om te schrijven dat we 17 miljard uitgeven aan het oplossen van schulden.
Hoe hoog is het bedrag aan problematische schulden?
Arnhem begint een experiment met het op kleine schaal afkopen van schulden (na sanering) met als motief dat schulden op de traditionele manier oplossen landelijk gezien meer kost dan het bedrag aan openstaande problematische schulden. De gemeente verwijst voor een cijfermatige onderbouwing naar het bovengenoemde rapport van de Argumentenfabriek 'Minder schade door schuld'. Het rapport is 3,5 jaar oud en het bedrag dat het rapport opvoerde (3,5 miljard aan problematische schulden) was ook toen al met veel onzekerheden omgeven.
Inmiddels is het aantal huishoudens met problematische schulden fors gestegen (van 600.000 in januari 2021 naar 726.000 nu). Hoeveel schulden deze huishoudens hebben is onbekend. Volgens de CBS-definitie val je al in deze categorie als je twee keer een herinnering hebt gehad vanwege een niet-betaalde verkeersboete. Die schaal loopt door tot de mensen die zich bij schuldhulpverlening melden met gemiddeld 40.000 euro schuld.
Een interessant experiment
Dat Arnhem onorthodoxe wegen bewandelt om schulden en armoede bij haar inwoners op te lossen is interessant. Hopelijk kunnen we als branche leren van de ervaringen die erbij opgedaan worden. Daar kunnen we dan overigens de ervaringen bij betrekken die NVVK-lid De Verre Bergen hiermee opdoet. Zij kopen al langer saneringskredieten af voor hulpvragers in bijzondere omstandigheden. We volgen het met belangstelling en gaan kijken of we er op onze studiedag in november aandacht aan kunnen geven.
In de rubriek Feit of Fictie op NPORadio1 gaven we een toelichting op de kosten en de omvang van schulden
Sleutelwoorden
