(Ex-)gedetineerden ervaren vaak wantrouwen, argwaan of boosheid richting (overheids-)instanties. Voordat schuldhulp in beeld komt, hebben ze al met veel verschillende instanties te maken gehad. Mogelijk hebben ze hierbij slechte ervaringen opgedaan. Daarnaast kan sprake zijn van een licht verstandelijke beperking, psychische problemen, stress of een verslaving. Uit onderzoek blijkt dat de kans hierop bij (ex-)gedetineerden groter is dan bij andere doelgroepen. Hou hier rekening mee als je je verbinding wilt maken en vertrouwen wilt opbouwen. Stress-sensitief werken is aan te raden bij meerdere doelgroepen, en zéker bij de groep (ex-)gedetineerden.
Wat kun je doen?
Investeer in het opbouwen van een goede relatie. Voer eerst een kennismakingsgesprek en verken de behoefte van de (ex-)gedetineerden als het gaat om financiële hulpverlening.
Wees je bewust van je eigen vooroordelen en referentiekader, voordat je in gesprek gaat.
Schets realistische verwachtingen, geef duidelijkheid over het traject.
Wees duidelijk over wat de ander van jou kan verwachten en waarbij jij kunt helpen. Tijdens een gesprek kun je hierover vertellen én informatiemateriaal achterlaten. Zorg dat je informatie op B1-niveau gebruikt, waar voldoende visuele ondersteuning in zit.
Regel bij een langere detentie met de casemanager dat je vooraf informatie over schuldhulp kunt verschaffen. Dit kan helpen om de gedetineerde beter voor te bereiden, zodat de verwachtingen beter afgestemd zijn.
Deel het traject op in kleine stappen en besteed expliciet aandacht aan successen, bijvoorbeeld als het de betrokkene zelf is gelukt om acties af te ronden.
Benut de inzichten uit stress-sensitieve dienstverlening.
Verdiep je in de doelgroep en hoe je het beste met (ex-)gedetineerden om kunt gaan. Zorg voor een lange adem en houd rekening met uitval en terugval – dit hoort bij het proces. Houd je deur open, zodat de draad later weer opgepakt kan worden. Werk dus niet met onnodige uitsluitingscriteria.
Betrek indien mogelijk het eigen netwerk van de (ex-)gedetineerde.
TIP
Organisatie MEE maakte speciaal voor mensen met een licht verstandelijke beperking uitlegvideo’s over schuldhulpverlening, deel 1 en deel 2. Ook is er speciaal voor deze doelgroep de website Steffie, met uitleg over schuldhulpverlening.
Houd rekening met het risico op terugval
(Ex-)gedetineerden lopen het risico na detentie weer terug te vallen in crimineel gedrag. Dit heeft te maken met een aantal risicofactoren, zoals het ontbreken van een eigen netwerk, of een netwerk dat zich nog in/nabij de criminaliteit begeeft. Soms zijn er bovendien nog informele schulden uit het criminele circuit. Daarnaast zijn oude patronen hardnekkig. Ook is het moeilijk om uit detentie weer snel een stabiel leven op te bouwen. Daardoor lijkt het soms aantrekkelijker om snel geld te verdienen in de criminaliteit. Dit geldt zeker wanneer tegenslagen elkaar opvolgen – en dat gebeurt regelmatig, want een nieuw bestaan opbouwen na detentie is niet gemakkelijk.
Wat kun je doen?
De reclassering kijkt naar het grote plaatje en is leidend als het gaat om het verkennen en beperken van het risico op recidive. Betrek de reclassering daarom om het risico in kaart te brengen.
Verken met de (ex-)gedetineerde eventuele risico’s. Dat kun je doen door te vragen naar verschillende stressfactoren, zoals (financiële) zaken die geregeld moeten worden, schulden, druk van schuldeisers. Zoek ook uit of er informele schulden zijn die stress veroorzaken.
Bespreek of er sprake is van criminele verleidingen en hoe die eruitzien. Doe dit zonder oordeel. Het is belangrijk dat je een compleet beeld van de situatie kunt vormen.
Verken welke stappen gezet kunnen worden om het risico te beperken. Dit kan bijvoorbeeld betekenen dat een informele schuld in het criminele circuit eerst afgelost moet worden, zodat de stress hierover afneemt.
Benadruk dat het voor een schuldregeling noodzakelijk is dat er een stabiele financiële situatie is.
Ondersteun waar mogelijk bij het werken aan een stabiele situatie na detentie, zoals het op orde brengen van inkomsten of het inschakelen van extra hulp. Houd hierbij rekening dat onderdak en voeding voor een ex-gedetineerden urgenter zijn dan administratieve zaken.
Gebruik de checklist ‘Schulden en risico op recidive’ uit de hulpmiddelen.
Werk samen met vrijwilligers
Er zijn verschillende vrijwilligersorganisaties gespecialiseerd in hulp aan (ex)-gedetineerden. Binnen de Alliantie Vrijwillige Schuldhulp biedt bijvoorbeeld Humanitas Maatjes voor (ex-)gedetineerden. Ook andere organisaties zetten vrijwilligers in voor deze doelgroep, zoals Stichting Vrij en Gevangenenzorg Nederland. Daarnaast hebben bijna alle PI’s ook een re-integratiecentrum(RIC) en zijn er ook buiten-RIC’s waar extra ondersteuning geboden wordt. Het voordeel van het samenwerken met vrijwilligers is dat zij meer tijd en ruimte hebben om betrokkenen hun verhaal te laten doen en te helpen bij praktische zaken.
Wat kun je doen?
Leg contact met een lokale vrijwilligersorganisatie die met deze doelgroep werkt.
Zorg dat je elkaar snel en eenvoudig kunt bereiken. Dat is nodig voor doorverwijzingen of snelle afstemming.
Maak goede afspraken over de rolverdeling. Professionals en vrijwilligers hebben andere verantwoordelijkheden. De vrijwilliger kan bijvoorbeeld meer naast de persoon staan.
Leg die rolverdeling ook uit aan de (ex-)gedetineerde, zodat de verwachtingen helder zijn.
Bespreek wat de (ex-)gedetineerde kan doen als de verwachtingen niet kloppen of de hulp van de vrijwilliger niet (meer) gewenst is. Het is belangrijk dat vrijwillige hulpverlening niet schadelijk is voor de vertrouwensband in de professionele hulp.
Bespreek met elkaar én de (ex-)gedetineerde welke informatie je wel, of juist niet, met elkaar deelt.
Leg de keuze voor het inschakelen van een vrijwilliger altijd bij de (ex-)gedetineerde.
Deze website maakt gebruik van cookies om goed te functioneren. Als je wilt aanpassen welke cookies we mogen gebruiken, kan je jouw cookie-instellingen wijzigen. Meer informatie is beschikbaar in onze privacyverklaring.
