Werkwijzer (ex-)gedetineerden

Bankrekening

Een bankrekening is noodzakelijk voor schuldhulpverlening, maar niet alle betrokken personen beschikken over een actieve bankrekening. Tijdens detentie kan de casemanager de gedetineerde helpen met de aanvraag van een basisrekening. Wanneer de (ex-)gedetineerde betrokken was bij een financieel incident, kan er een registratie staan in het intern of extern verwijzingsregister. Dat maakt het lastiger om een nieuwe bankrekening te openen.

Wat kun je doen?

• Neem contact op met de bank om te voorkomen dat de rekening sluit. Sommige betaalrekeningen sluiten wanneer er zes maanden geen transacties plaatsvinden. Dit is dus extra belangrijk wanneer er sprake is van een langere detentie.
• Doe een aanvraag bij de laatste bank waar de (ex-)gedetineerde een rekening had. Wanneer deze afgewezen wordt, doe je een aanvraag bij twee andere banken. Worden deze ook afgewezen? Dan kun je bij de laatste bank een basisbankrekening aanvragen.
• Lees de uitleg convenant basisbankrekening nauwkeurig door.
• Is er sprake van een registratie, bekijk dan de stappen om alsnog een basisbankrekening aan te vragen.

CJIB-boetes

In het schuldenpakket van (ex-)gedetineerden zitten vaak CJIB-vorderingen, zoals een schadevergoedingsmaatregel of verkeersboetes. Op verzoek van de Penitentiaire Inrichting (PI) stelt het CJIB het overzicht van de openstaande CJIB-vorderingen meteen na binnenkomst beschikbaar voor iedere gedetineerde. De gedetineerde kan op eigen initiatief een betalingsregeling met het CJIB afsluiten met behulp van de casemanager of de re-integratiemedewerker van het re-integratiecentrum binnen de PI.

Bij 80 procent van de gedetineerden is sprake van een schadevergoedingsmaatregel. Deze is onderdeel van de straf en kan, afhankelijk van het misdrijf, behoorlijk oplopen. Over dat bedrag wordt bovendien wettelijke rente berekend. In veel gevallen wordt met de aflossing niet eens de wettelijke rente gedekt en loopt de vordering dus verder op. Wanneer de maatregel aan meerdere personen is opgelegd, blijft de persoon hoofdelijk aansprakelijk voor de gehele vordering.

Wat kun je doen?

• In detentie zijn gedetineerden verplicht een betalingsregeling te treffen voor CJIB-vorderingen. Anders kan dit consequenties hebben voor het toekennen van vrijheden, zoals het opnemen van re-integratieverlof, of voor de voorwaardelijke invrijheidsstelling (v.i.).
• De betalingsregeling kan online worden aangevraagd in het re-integratiecentrum via de website van het CJIB. Het CJIB bevestigt de betalingsregeling schriftelijk.
• Een gedetineerde heeft geen toegang tot de eigen bankrekening. Om aan de betalingsregeling met het CJIB te voldoen, moet hij of zij zelf elke maand doorgeven aan de casemanager of PIW'er dat het bedrag moet worden overgemaakt. Vanaf de rekening-courant die de PI beheert, kunnen namelijk geen automatische afschrijvingen worden gedaan. Als de gedetineerde tweemaal een termijn mist, vervalt de regeling.
• Voor een betalingsregeling tijdens detentie geldt momenteel als richtlijn een aflossing van 25 procent van alle inkomsten die op de rekening-courant binnenkomen. Daaronder vallen ook stortingen van familie en vrienden en het loon voor arbeid binnen de PI.
• Niet alle schulden kunnen worden meegenomen in een schuldregeling: een schadevergoedingsmaatregel valt er bijvoorbeeld niet onder. Het CJIB kan de schadevergoedingsmaatregel dus nog innen, ook tijdens of na de schuldsanering. Omdat het om hoge bedragen gaat en de wettelijke rente doorloopt, kan het betekenen dat iemand levenslang moet aflossen.
• Er zijn nog een aantal juridische opties, maar de kans op toekenning is erg klein. Een paar voorbeelden:
  • Een verzoek tot kwijtschelding onder bijzondere omstandigheden na een veroordeling met opgelegde schadevergoeding.
  • Een verzoek aan de rechter bij een ontnemingsmaatregel het bedrag tot nihil te verlagen bij een evident onmogelijke betaling. Hierover heeft de Hoge Raad op 6 juli 2010 uitspraak gedaan.
  • Bij een vordering voor een benadeelde partij kan het slachtoffer besluiten af te zien van incasso of kan een betalingsregeling of kwijtschelding worden verzocht in een lopende incassoprocedure.
• Hou er rekening mee dat schuldenpakketten bij (ex-)gedetineerden niet altijd helemaal kunnen worden opgelost. Verschillende schulden zul je in verschillende regelingen met verschillende snelheden moeten oppakken.
• Sluit zo snel mogelijk een betalingsregeling af met het CJIB om verhoging of een incasso- of dwangtraject te voorkomen. 

Informele schulden

In het schuldenpakket van (ex-)gedetineerden komen regelmatig informele schulden voor, soms bij bekenden, familie of vrienden, en regelmatig in het criminele circuit. Deze schulden zijn niet formeel vastgelegd en er zijn geen schuldbewijzen van. Ze kunnen daardoor meestal niet worden meegenomen in een schuldregeling. Vanwege de druk van degenen die het geld hebben uitgeleend kan het aflossen van deze informele schuld wel prioriteit hebben voor de betrokkene.

Wat kun je doen?

• Vraag gericht naar informele schulden.
• Probeer samen met de persoon en de betrokken hulpverleners in te schatten hoe groot het risico is dat de schuld leidt tot recidive. Probeer bij een hoog risico iets te regelen voor deze schuld.
• Vraag hulp aan collega’s, want het kan lastig zijn om een oplossing te vinden voor criminele informele schulden. Ga samen na welke mogelijkheden er zijn.
• Ga na hoe je ervoor kunt zorgen dat de andere partij de schuld als afgelost ziet. De meeste informele schuldeisers geven geen bewijs van aflossing.
• Betrek de (ex-)gedetineerde bij het vinden van een oplossing.
• Wanneer oplossen niet lukt, bespreek dan samen op welke manier de stress verminderd kan worden.

Werken in detentie

Sommigen mensen zitten in een beperkt beveiligde afdeling (BBA). Meestal is het daar mogelijk om tijdens detentie al te werken, soms ook buiten de PI. Gedetineerden kunnen dan dus ook salaris ontvangen. Ze krijgen ongeveer 100 euro aan weekgeld op hun eigen rekening. Alles wat ze daarnaast verdienen, komt op hun geblokkeerde detentierekening. Dit geld kunnen ze opnemen voor vaste lasten als hier bewijzen voor zijn. Soms is er nog ruimte om (meer) schulden af te lossen. DJI heeft hierover een Informatieblad BBA voor ketenpartners (pdf, 278 kB) uitgegeven.

Wat kun je doen?

• Sluit niet van tevoren uit dat er in detentie geen inkomen is. Vraag er standaard wanneer je contact hebt met de gedetineerde.
• Maak samen een overzicht van inkomsten en uitgaven. Wanneer er aflosruimte is, kun je een plan maken om schulden af te betalen.