Werkwijzer (Ex)-gedetineerden

Gemeentelijke coördinator nazorg

De gemeente ontvangt van Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI) altijd bericht over inwoners die in detentie gaan of daar weer uit komen. Vaak zit daar ook het detentie- en re-integratieplan bij. Daarin staat ook of er sprake is van schulden.

De coördinator nazorg ondersteunt (ex-)gedetineerden bij hun terugkeer in de samenleving. Het verschilt per gemeente hoe die ondersteuning georganiseerd is. Soms heeft de coördinator een breed takenpakket en deelt deze de ontvangen informatie niet actief met hulpverleningsinstanties, zoals schuldhulp.

Wat kun je doen?

• Check hoe de nazorg binnen jouw gemeente is geregeld en leg contact met de coördinator nazorg (of een andere contactpersoon) van de gemeente.
• Onderhoud goed contact met de contactpersoon van de gemeente en plan zo mogelijk een periodiek overleg in.
• Zorg dat de coördinator nazorg flyers en contactgegevens heeft van de afdeling schuldhulpverlening. Bij signalen van schulden kan hij die informatie dan meteen delen.
• Bespreek samen bij welke (ex-)gedetineerde inwoners sprake is van schulden.
• De afspraken over gegevensdeling (PDF, 957 KB) kunnen je houvast geven.
• Is de reclassering betrokken? Zo ja, zoek actief de samenwerking op. Zorg dat de reclasseringsmedewerkers weten welke dienstverlening je biedt en hoe zij kunnen ondersteunen of doorverwijzen. Soms staat schuldhulpverlening opgenomen in de bijzondere voorwaarden in het vonnis. Bespreek dan met de reclassering hoe je zo goed mogelijk kunt afstemmen en samenwerken.
• Wanneer iemand nog in detentie verblijft, kun je contact opnemen met de ketenpartners. Meer hierover lees je hieronder bij het aandachtspunt ‘Schuldhulp tijdens detentie: het kan!’
• Bespreek samen hoe jij bereikbaar bent voor nieuwe doorverwijzingen, zodat een aanmelding voor schuldhulp gemakkelijk en zonder drempels kan verlopen.

Detentie- en re-integratieplan

Elke gemeente is aangesloten op de Berichtenbox Re-integratie. Daar komt ook het detentie- en re-integratieplan (D&R-plan) binnen. Over het algemeen gebeurt dit binnen 10 werkdagen na de start van de detentie. Bij voorlopige hechtenis is dit wat later doordat er dan nog veel onduidelijk is.
In het D&R-plan staan de doelen en acties van de gedetineerde met betrekking tot de detentie en de terugkeer naar de maatschappij, zoals het op orde krijgen van de vijf basisvoorwaarden:

• onderdak
• werk of inkomen
• schuldenaanpak
• geldig identiteitsbewijs
• continuïteit van zorg, inclusief een zorgverzekering

Om de toeleiding naar de schuldhulpverlening zo goed mogelijk te regelen, is het uitwisselen van gegevens juridisch mogelijk gemaakt in artikel 20d van de Penitentiaire maatregel. Dit sluit aan op artikel 8 van de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening. 

Wat kun je doen?

• Leg contact met de nazorgcoördinator van de gemeente, of met de afdeling die te maken heeft met de Berichtenbox Re-integratie.
• Vraag naar de plannen waarin toeleiding naar schuldhulp staat genoemd. Dat zijn namelijk de dossiers waarover jullie gegevens kunnen uitwisselen.
• Maak de afspraak om periodiek, zoals twee keer per maand, inzicht te krijgen in de nieuwe D&R-plannen waar een toeleiding naar schuldhulp noodzakelijk is.
• Zodra je weet welke (ex-)gedetineerden zullen uitstromen naar de gemeente waarvoor jij schuldhulp uitvoert, kun je gaan kennismaken en de schuldhulp opstarten.

Samenwerking met andere hulpverleners

Veel (ex-)gedetineerden zijn nog niet in beeld bij de gemeentelijke schuldhulpverlening, maar wel bij andere hulpinstanties, zoals een casemanager tijdens detentie of de reclassering. Na detentie kan daar bijvoorbeeld (verslavings)zorg, forensische zorg of een sociaal (wijk)team bijkomen. De nazorgcoördinator van de gemeente heeft de regie. Leg daar dus altijd eerst contact mee.

Wat kun je doen?

• Onderzoek welke ketenpartners mogelijk te maken hebben met (ex-)gedetineerden met schulden en leg daar contact mee. Denk aan zorginstellingen, zeker wanneer die ook forensische zorg bieden, maatschappelijke opvang en organisaties die bemiddelen voor werk en opleidingen.
• Maak kennis met de betrokken hulpverleners zodat je informatie met elkaar kunt delen, acties kunt verdelen en goed op de hoogte bent van elkaars trajecten.
• Schulden zijn niet altijd het meest urgente of belangrijkste probleem voor (ex-)gedetineerden en de betrokken hulpverlener(s). Leg uit hoe belangrijk schuldenrust kan zijn en dat dit kan helpen om problemen op andere leefgebieden op te lossen. Heb er ook begrip voor als het voor de stabiliteit nodig is dat andere leefgebieden voorrang krijgen, zoals huisvesting, psychische problematiek of verslaving. Belangrijk is dat je periodiek met elkaar afstemt.
• Verken of de betrokken hulpverleners een rol kunnen spelen bij de aanmelding voor schuldhulpverlening. Maak daar goede afspraken over. Toon ook flexibiliteit als (ex-)gedetineerden nog niet alle zaken op orde hebben.
• Zorg dat je website goed vindbaar is, zodat cliënten en professionals direct zien hoe de schuldhulp in jouw gemeente is georganiseerd. Zorg ook dat hij makkelijk te begrijpen is, denk aan B1-taalniveau en aan visuele informatie.
• Een (ex-)gedetineerde heeft vaak meerdere afspraken in de week, met verschillende hulpverleners. Probeer met elkaar af te stemmen of afspraken waar mogelijk op elkaar aan te laten sluiten.

Vroegsignalering op adres penitentiaire inrichting

Via vroegsignaleringen kun je ook meldingen krijgen op het adres van een penitentiaire inrichting. Handig, want zo kun je in een vroeg stadium contact leggen.

Wat kun je doen?

• Verzamel de vroegsignaleringen in een apart ‘bakje’, zodat je alle meldingen op dat adres bij elkaar hebt.
• Zorg dat je op die meldingen actie onderneemt. Maak hierover afspraken met de penitentiaire inrichting, bijvoorbeeld voor het organiseren van persoonlijk contact.
• Je kunt ook een brief of flyer opstellen en die gericht sturen.

Schuldhulp tijdens detentie: het kan!

Terwijl iemand nog in detentie zit, kun je deze (potentiële) hulpvrager al bereiken, bouwen aan vertrouwen en een hulpaanbod doen. Hoe eerder je de schuldhulpverlening start, hoe sneller je de schulden kunt regelen.

Wat kun je doen?

• Zoek contact met de ketenpartners in de penitentiaire inrichting. Denk aan een staffunctionaris ketensamenwerking of (het hoofd van) de afdeling detentie en re-integratie.
• Bespreek hoe je zo goed mogelijk kunt samenwerken. Je kunt elkaar bijvoorbeeld ondersteunen bij het doen van een hulpaanbod, het plannen van een kennismakingsgesprek of het aanmelden voor een schuldhulptraject. Houd elkaar op de hoogte van de voortgang, zodat er in de begeleiding ook aandacht is voor andere hulpverleningstrajecten.
• Zorg dat je de mogelijkheid hebt om af te spreken in de PI. Maak praktische afspraken hierover, bijvoorbeeld over een vaste werkplek, het meenemen van je telefoon, laptop en andere hulpmiddelen.
• Wanneer fysiek afspreken binnen de PI niet mogelijk is, informeer dan naar de mogelijkheden om te beeldbellen met de gedetineerde.
• Wanneer reclassering al tijdens de detentie betrokken is, stem dan samen met de casemanager af welke hulpverlening geboden wordt, hoe je elkaar kunt ondersteunen en wie wat oppakt.