Geert van Dijk, NVVK-directeur, gaat regelmatig mee met bijzondere mensen in de wereld van de schuldhulpverlening en betrokken stakeholders. Vandaag: op stap met Paul Otter, deurwaarder bij Syncasso en bestuurslid van de Koninklijke Beroepsvereniging van Gerechtsdeurwaarders (KBvG). Formeel de “uitvoerende macht” die vonnissen van rechters ten uitvoer legt, onder meer door beslaglegging.

De hal van het vrij nieuwe flatgebouw is gevuld met lange rijen brievenbussen, keurig gestapeld, en op de meeste een naambordje. Voordat Paul aanbelt kijkt hij geroutineerd even in de brievenbus van zijn klant. Die zit tot aan de nok vol, met bovenop verschillende blauwe enveloppen. En heeft geen naambordje. Er wordt niet gereageerd op de bel. Paul duwt de oproep, om voor de rechtbank te verschijnen, met enige moeite bovenop de stapel. Hij maakt een aantekening. Hij gaat aan de gemeente suggereren iemand van het wijkteam contact te laten zoeken: hier zou best wat meer aan de hand kunnen zijn dan alleen een paar maanden achterstand van de zorgverzekeringspremie. In de auto, op weg naar het volgende adres, bespiegelt Paul het stelsel waarbinnen de gerechtsdeurwaarders momenteel hun werk doen.

Marktwerking en privatisering van overheidstaken bieden altijd stof voor discussie. Het leger en de politie uitgezonderd zijn zo’n beetje alle overheidstaken wel eens aan deze discussie blootgesteld. Van sociale diensten tot en met de Belastingdienst aan toe. Met de gerechtsdeurwaarders is in elk geval in 2001 gekozen voor een verregaande vorm van marktwerking. Vormgegeven in een publiekrechtelijke bedrijfsorganisatie (PBO). In de verwachting dat er meer kleinere regionale gerechtsdeurwaarderskantoren in Nederland zouden ontstaan. En met de randvoorwaarde dat concurrentie niet mag plaatsvinden in tarieven richting debiteuren, maar alleen richting opdrachtgevers.

Twee miljoen keer bellen per jaar

Dankzij de aanbestedingen hebben grote opdrachtgevers zoals het CJIB, de woningcorporaties en de zorgverzekeraars meer macht gekregen over de inzet van deurwaarderskantoren richting debiteuren. Dat gaat wel ergens over: zo’n twee miljoen keer per jaar trekt er ergens een deurwaarder aan de bel. Het gaat om een serieus geprofessionaliseerde ambtelijke groep met een belangrijke taak in het economisch en maatschappelijk verkeer.

Het is daarom belangrijk dat er een goed ingericht stelsel is waarbinnen schuldeisers een stevig en gezaghebbend middel in handen hebben om hun recht te halen. In toenemende mate met een oog op de mogelijk kwetsbare positie van de schuldenaar. Meer aandacht voor informatie en doorverwijzing, signaleren, in het dossier een goede analyse maken van de situatie van de klant. De vraag is of de onafhankelijkheid van de functie onder druk komt te staan door de gekozen marktwerking. Ten opzichte van 2001 is het aantal deurwaarders gedaald van op z’n hoogtepunt 1.200 naar zo’n 750 nu. Het aantal kantoren is gedaald van 250 naar 180. Schaal blijkt noodzakelijk om op een adequate manier werkprocessen en ICT in te richten op efficiënte en effectieve dienstverlening. Dat lukt de grotere bureaus het beste. En da’s op zich positief. Maar de onderlinge concurrentie blijft groot, de noodzaak om in te spelen op de aanbestedingseisen van (grote) opdrachtgevers dus ook. Marges worden kleiner, juist nu in de economische hoogconjunctuur het aantal debiteuren die gemaand moeten worden daalt.

Een rol voor de rechter?

Bij een groot toeleveringsbedrijf voor de horeca overhandigt Paul een loonbeslag aan de HRM-manager. Die heeft dit vaker aan de hand gehad, dus veel tekst en uitleg is niet meer nodig. Paul wijst hem op de mogelijkheid voor eventuele vragen contact op te nemen met zijn kantoor. In de route die we vandaag rijden, minutieus in elkaar gezet door een planner, en met vaste gemiddelde tijden per klant, gaat dit dan weer wat sneller. En dat betekent wat meer ruimte voor contacten die dat vragen.

En passant merkt Paul op: “Eigenlijk ook wel gek in dit systeem is dat de rechter altijd een rol moet spelen in het werk van de deurwaarder. Er is zelden een geschil over een vordering, er gaat iets mis met de inning. Waarom moeten er extra kosten gemaakt worden om de deurwaarder gelegitimeerd ‘op pad’ te sturen? Juist voor de kleinere vorderingsbedragen is de opslag door incasso- en gerechtelijke kosten eigenlijk buiten proportie. Een niet betaalde boete voor een paar kilometer te hard rijden kan zo snel oplopen tot een bedrag van vier cijfers. Op een bancaire vordering van een ton als gevolg van bijvoorbeeld de verkoop van een ‘huis onder water’ zijn de kosten dan weer relatief laag”.

Samenwerking NVVK-KBvG

Voor een verbetering van het schuldhulpverleningsstelsel is het een goed idee om de samenwerking met de deurwaarders aan te halen. Zij houden zich immers vooral bezig met debiteuren waarvan de inschatting is dat ze in staat zijn hun schulden te voldoen. Voor mensen met wie dat niet lukt is een heel ander traject nodig, en stappen we in de wereld van de schuldhulpverlening. Praktisch, op het gebied van gegevensuitwisseling en signalering kunnen we samen stappen zetten. Maar ook bij de invulling van ‘sociale incasso’ kunnen we elkaar helpen en verbeteren.

Ik vertel Paul dat de NVVK de samenwerking in elk geval samen met de KBvG en ketenpartners graag wil oppakken. En dan kunnen we meteen ook eens kijken naar het stelsel als geheel: hoe behouden deurwaarders hun maximale onafhankelijkheid, is tussenkomst van de rechter als standaard eigenlijk wel gewenst en kostenbewust? En wat kunnen schuldhulpverleners leren van de organisatie van de gerechtsdeurwaarders, accreditatie van het beroep, de jaarlijkse onderhoudsplicht en het onafhankelijke tuchtrecht van de beroepsgroep?

Antenne voor omstandigheden

Ondertussen in de auto licht Paul per adres even kort toe wat voor soort document bezorgd moet worden: een beslaglegging, oproep om voor de rechter te verschijnen of de aanzegging van een loonbeslag. Wat opvalt is de zorgvuldigheid waarmee dit gebeurt. De toelichting die wordt gegeven als er contact mogelijk is. De rust en het gezag waarmee gesprekken worden gevoerd. En de antenne voor omstandigheden waar schuldhulpverlening wat mee zou moeten.

Een dag mee met de deurwaarder. Ik hoop hem niet op mijn stoepje aan te treffen, maar het kan zomaar wel een keer gebeuren, zoals het iedereen kan overkomen. En dan hoop ik dat het iemand als Paul is, die mij kan uitleggen wat er aan de hand is. Professioneel hoop en verwacht ik hem in elk geval nog heel vaak tegen te komen: wordt vervolgd!

Geert van Dijk